Εισαγωγή

Η χειραγώγηση είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο στις διαπροσωπικές σχέσεις. Η ευαισθησία να διακρίνεις πότε ο άλλος προσπαθεί να σε χειραγωγήσει και η ικανότητα να μην τον αφήσεις να το κάνει, είναι ίσως μία από τις πιο σημαντικές δεξιότητες ζωής.

Είσαι επιρρεπής σε χειραγώγηση μόνο αν έχεις χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Δεν πρέπει να κάνεις ανεξάρτητες κρίσεις για τον εαυτό σου και τις πράξεις σου. Πρέπει πάντα να κρίνεσαι από εξωτερικούς κανόνες, διαδικασίες και εξουσίες σοφότερες και μεγαλύτερες από σένα.

Απελευθερωτική πεποίθηση: Δεν είσαι υποχρεωμένος να αφήνεις τον εαυτό σου να κρίνεται από εξωτερικούς κανόνες, διαδικασίες και εξουσίες που υποτίθεται ότι είναι σοφότερες και μεγαλύτερες από σένα. Εσύ είσαι ο τελικός κριτής του εαυτού σου και των πράξεων σου.

Παράδειγμα

Σκέψου για παράδειγμα μια σύζυγο η οποία εκνευρίζεται με το σύζυγο της και του λέει: «Αν δεν σταματήσεις να με εκνευρίζεις, αργά ή γρήγορα θα χωρίσουμε».

• Δηλώσεις σαν κι αυτήν προκαλούν στον σύζυγο συναισθήματα ενοχής.
• Δηλώσεις σαν κι αυτήν υπονοούν ότι το συμβόλαιο του γάμου και η σχέση είναι πιο σημαντικά και έχουν μεγαλύτερη εξουσία από τις ατομικές επιθυμίες και την ευτυχία του καθενός ξεχωριστά.

Και τι γίνεται συνήθως; Όταν ο σύζυγος ακούει από τη γυναίκα του την πιο πάνω πρόταση, αυτόματα νοιώθει ένοχος γιατί άφησε τα πράγματα να οδηγήσουν σε χωρισμό και απαντά ότι ο χωρισμός δεν μπορεί να είναι πιθανή εναλλακτική λύση στα προβλήματα τους. Έτσι, εξαιτίας των συναισθημάτων ενοχής του, ο δρόμος είναι ορθάνοικτος για να χειραγωγηθεί πολύ πιο εύκολα. Και τελικά αυτό που γίνεται είναι ότι κάνει αυτό που θέλει η σύζυγος του έτσι ώστε να μην την εκνευρίζει αλλά να την έχει ευτυχισμένη.

Αντίθετα, αν ήταν σε εγρήγορση και διαισθανόταν ότι η σύζυγος του προσπαθούσε να τον κάνει να νοιώθει ενοχές, θα διάλεγε να μην νοιώσει ενοχές και να μην χειραγωγηθεί. Και τότε πιθανόν να απαντούσε: «Αν πραγματικά νοιώθεις ότι δεν μπορείς να αντεπεξέλθεις μαζί μου έτσι όπως είμαι, πιθανόν να έχεις δίκιο. Αν δεν μπορέσουμε να βρούμε άκρη, τότε μήπως πρέπει να εξετάσουμε την πιθανότητα να χωρίσουμε».

Πρωταρχικό Δικαίωμα

• Στην περίπτωση αυτή το κριτικό σημείο δεν είναι το αν ο άνδρας εκνευρίστηκε δίκαια ή όχι.
• Το κριτικό σημείο δεν είναι επίσης το να έχεις αποφασίσει ότι ο γάμος είναι μια μορφή εξουσίας μεγαλύτερη από σένα ή όχι.

Το κριτικό σημείο είναι ότι δεν πρέπει να αφήνεις τον εαυτό σου να μπαίνει αυτόματα και χωρίς να το συνειδητοποιείς σε συναισθήματα ενοχών και σε πράξεις οι οποίες ξεπηδούν αυτόματα από αυτά, χωρίς εσύ να δίνεις συνειδητά την τελική άδεια για τις πράξεις αυτές. Θα πρέπει συνειδητά να είσαι εσύ ο τελικός κριτής των συναισθημάτων, των σκέψεων ή των δράσεων σου.

Το δικαίωμα να είσαι εσύ ο τελικός κριτής του εαυτού σου είναι το πρωταρχικό δικαίωμα που πρέπει δυναμικά να διεκδικήσεις γιατί είναι αυτό ακριβώς που δε θα αφήσει κανέναν να σε χειραγωγεί.

Υπόλοιπα Δικαιώματα

Όλα τα υπόλοιπα δικαιώματα που επιγραμματικά αναφέρονται πιο κάτω και θα συζητήσουμε στη συνέχεια πηγάζουν από αυτό το πρωταρχικό δικαίωμα.

1. Έχεις κάθε δικαίωμα να μην δικαιολογείς τη συμπεριφορά σου σε άλλους
2. Έχεις κάθε δικαίωμα να λύνεις μόνον τα δικά σου προβλήματα
3. Έχεις κάθε δικαίωμα να αλλάξεις γνώμη
4. Έχεις κάθε δικαίωμα να κάνεις λάθη
5. Έχεις κάθε δικαίωμα να μην γνωρίζεις όλες τις απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις
6. Έχεις κάθε δικαίωμα να μην αρέσεις σε όλους
7. Έχεις κάθε δικαίωμα να μην αποφασίζεις πάντα σύμφωνα με τη «λογική»
8. Έχεις κάθε δικαίωμα να μην νοιώθεις ένοχος επειδή δεν καταλαβαίνεις
9. Έχεις το δικαίωμα να μη νοιώθεις ένοχος όταν υπονοούν ότι δεν είσαι τόσο καλός όσο θα μπορούσες να είσαι

Ευθύνη

Μπορείς και πρέπει να κάνεις ανεξάρτητες κρίσεις για τον εαυτό σου και τις πράξεις σου.

Όμως από το δικαίωμα σου αυτό, πηγάζει μια σημαντική ευθύνη την οποία πρέπει να αποδεχθείς απόλυτα. Εφόσον είσαι εσύ ο τελικός κριτής του εαυτού σου, τότε θα πρέπει εσύ να ανακαλύψεις τρόπους για να κρίνεις τη συμπεριφορά σου και αυτοί οι τρόποι πρέπει να μην είναι εξαρτημένοι από κάτι άλλο. Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο, αλλά σίγουρα είναι πολύ καλύτερο από συναισθήματα εκνευρισμού, εχθρότητας, παραίτησης ή φυγής που δημιουργούνται όταν επιτρέπεις να σου χειραγωγούν τα συναισθήματα σου.

Και πρέπει να βασιστείς στη δική σου κρίση γιατί η αλήθεια είναι ότι ουσιαστικά μόνον εσύ έχεις ευθύνη για τον εαυτό σου.
Η αλήθεια είναι επίσης ότι εσύ και μόνον εσύ είσαι αυτός που θα εισπράξει τις επιπτώσεις των δράσεων σου, κανένας άλλος.

Αποποίηση Ευθύνης

Πολλοί αρνούνται ότι οι ίδιοι είναι οι τελικοί κριτές της συμπεριφοράς τους και έχουν την τάση να δίνουν συνεχώς δικαιολογίες και εκλογικεύσεις. Ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αυτής της άρνησης της ευθύνης είναι γενικά διάφορες παραφράσεις της κλασσικής αμυντικής τακτικής της δίκης της Νυρεμβέργης: «εγώ απλά ακολουθούσα εντολές».

• Δεν μπορείς να αρνηθείς ή να αγνοήσεις την ύπαρξη της ευθύνης που έχεις απέναντι στον εαυτό σου.
• Δεν μπορείς να αποφύγεις την ευθύνη για τον τρόπο που ζεις τη ζωή σου όταν «εύλογα και λογικά» δικαιολογείσαι συνεχώς λέγοντας ότι αναγκάστηκες να κάνεις διάφορα πράγματα εξαιτίας εξουσιών που είναι ανώτερες από σένα.

Είναι δική σου η ζωή και ότι συμβαίνει στη ζωή σου εξαρτάται αποκλειστικά και μόνον από σένα, από κανέναν άλλο.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Είσαι υπόλογος σε άλλους για τις πράξεις σου. Έτσι πρέπει να εξηγείς τους λόγους της συμπεριφοράς σου σ’ αυτούς και πρέπει να δικαιολογείς τις πράξεις σου σ’ αυτούς.

Όταν εμπλέκεσαι σε μία κόντρα και λες ότι θέλεις να κάνεις ή να μην κάνεις κάτι, τι είναι το πρώτο πράγμα που είναι πιθανόν να ακούσεις από τον συνομιλητή σου; Την ερώτηση «Γιατί;»

Και μετά, τι γίνεται συνήθως; Μετά αυτόματα αρχίζεις να δίνεις δικαιολογίες και να απαντάς αυτό το «γιατί», σαν να είσαι προγραμματισμένος να το κάνεις, χωρίς καν να το σκεφτείς. Δεν δηλώνεις απλά, τίμια και ξεκάθαρα ότι νοιώθεις άβολα να λες τους λόγους της απόφασης σου – κάτι που είναι απόλυτα αληθινό, αλλά δεν το έχεις σκεφτεί ποτέ σου.

Και στη συνέχεια, πώς ανταποκρίνεται το άλλο πρόσωπο στις δικαιολογίες σου; Ανταπαντά στις δικαιολογίες σου με νεύρο κάνοντας τις να φαίνονται ασήμαντες σε σχέση με τις δικές του, δείχνοντας έτσι ότι στην πραγματικότητα οι λόγοι που αρνείσαι να κάνεις αυτό που αυτός θέλει δεν είναι βάσιμοι. Απαντά σαν αυτός να έχει εξουσία πάνω σε σένα.

Και πράγματι, όταν αρχίζεις και απαντάς το «γιατί» που ρωτάνε άλλοι, στην πραγματικότητα τους δίνεις την εξουσία να σε κρίνουν και να σε χειραγωγήσουν έτσι ώστε να πετύχουν αυτό που θέλουν αυτοί. Εσύ τους έδωσες τη δύναμη. Είναι δικό σου το λάθος, όχι δικό τους.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Απελευθερωτική πεποίθηση: Δεν χρειάζεται να εξηγήσεις τη συμπεριφορά σου σε κανέναν. Δεν χρειάζεται να δώσεις εξουσία σε κανέναν για να αποφασίσει εάν κάτι που έκανες, κάνεις ή θα κάνεις, είναι σωστό, λάθος, δίκαιο, άδικο ή οποιαδήποτε άλλη ταμπέλα θέλει να χρησιμοποιήσει. Εσύ είσαι υπεύθυνος για τις πράξεις σου. Δεν είσαι υποχρεωμένος να δικαιολογήσεις τις πράξεις σου σε κανέναν.

Έτσι, αυτό που είναι σημαντικό, είναι να είσαι σε εγρήγορση και να διαισθανθείς τη δυσφορία που νοιώθεις τη στιγμή εκείνη που κάποιος σε ρωτά «γιατί». Όταν συνειδητοποιήσεις τη δυσφορία σου, τότε θα πρέπει να πάρεις συνειδητή απόφαση αν πράγματι θέλεις να του απαντήσεις αυτό το «γιατί» και όχι να αρχίσεις να απαντάς αυτόματα σαν ένα προγραμματισμένο ρομποτάκι.

Έχεις κάθε δικαίωμα να μη δώσεις λόγους ή δικαιολογίες για να εξηγήσεις τη συμπεριφορά σου. Έχεις το δικαίωμα να είσαι εσύ ο τελικός κριτής των σκέψεων, συναισθημάτων και πράξεων σου.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Έχεις υποχρέωση σε πράγματα και οργανισμούς μεγαλύτερους από τον εαυτό σου οι οποίοι φτιάχτηκαν από άλλους για να διευθύνουν την επιχείρηση της ζωής. Θα πρέπει να θυσιάσεις ακόμα και τις αρχές και τις αξίες σου προκειμένου να διατηρηθούν αυτοί οι οργανισμοί σε ζωή. Αν αυτά τα συστήματα δεν δουλεύουν πάντα αποτελεσματικά, πρέπει να είσαι εύκαμπτος και να αλλάζεις … εσύ, όχι το σύστημα. Και αν προκύψουν προβλήματα στις δοσοληψίες σου με το σύστημα, αυτά είναι δικά σου προβλήματα και δεν είναι ευθύνη του συστήματος.

Πολλοί θα προσπαθήσουν να σου μεταδώσουν την αίσθηση ότι έχεις υποχρέωση σε διάφορες ομάδες ή οργανισμούς τα οποία έχουν μεγαλύτερη αξία από σένα. Έτσι πρέπει να θυσιάσεις τις αξίες σου για να μπορέσουν αυτά τα συστήματα να διατηρηθούν σε ζωή και να μη διαλυθούν. Εάν αυτά τα συστήματα δεν λειτουργούν αποτελεσματικά, τότε εσύ πρέπει να αλλάξεις και όχι το σύστημα. Όταν προκύπτουν προβλήματα στις συναλλαγές σου με το σύστημα, αυτά είναι δικά σου προβλήματα και όχι ευθύνη του συστήματος.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Τα προβλήματα των άλλων δεν είναι δικά σου προβλήματα. Και δεν είσαι υποχρεωμένος να λύνεις προβλήματα άλλων. Έχεις κάθε δικαίωμα να κρίνεις εσύ και εσύ θα είσαι ο τελευταίος κριτής αν έχεις την ευθύνη να λύσεις προβλήματα άλλων. Κανείς δεν μπορεί να σε υποχρεώσει να λύσεις προβλήματα του.

Απλά κράτησε την προσοχή σου σε εγρήγορση και τις κεραίες σου τεντωμένες ώστε να μπορέσεις εύκολα να παρατηρήσεις αν κάποιος προσπαθεί να σου φορτώσει το πρόβλημα του. Κρατήσου σε εγρήγορση για να μην βρεθείς από τη μια στιγμή στην άλλη στην θέση στην οποία να νοιώθεις ότι ξαφνικά έχεις ένα πρόβλημα άλλου το οποίο πρέπει να λύσεις. Εξασκήσου στο να είσαι σε εγρήγορση. Είναι δική σου ευθύνη να μην πάρεις το μπαλάκι.

Στην αρχή μπορεί να αναγνωρίζεις μόνο ένα συναίσθημα δυσφορίας. Με την εξάσκηση θα είσαι τελικά ευαισθητοποιημένος και θα αναγνωρίζεις εύκολα αν το πρόβλημα είναι δικό σου ή όχι. Αν είναι πρόβλημα άλλου τότε αυτός έχει την ευθύνη να το λύσει, όχι εσύ.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Όταν δεσμευτείς για κάτι, δεν πρέπει να αλλάξεις γνώμη μετά. Αν αλλάξεις γνώμη τότε κάτι τρέχει με σένα. Γι’ αυτό ή θα πρέπει να δικαιολογήσεις την καινούργια σου επιλογή ή να παραδεχτείς ότι είχες κάνει λάθος. Αν είχες κάνει λάθος έχεις δείξει ότι είσαι ανεύθυνος και πολύ πιθανόν να κάνεις λάθος ξανά ή να προκαλέσεις κι άλλα προβλήματα. Άρα, δεν είσαι ικανός να παίρνεις αποφάσεις από μόνος σου.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Σαν ανθρώπινα όντα δεν είμαστε άκαμπτοι και αμετάβλητοι. Συμβαίνει συχνά να αλλάζουμε τη γνώμη μας για διάφορα θέματα. Η ίδια η ζωή δεν είναι ποτέ σταθερή. «Τα πάντα ρει». Τα πάντα συνεχώς αλλάζουν, τίποτα δε μένει σταθερό. Και αφού όλα αλλάζουν, οι δυναμικές κάθε κατάστασης που βιώνουμε μπορεί να αλλάξουν και είναι φυσικό να αποφασίσεις κάποια στιγμή να κάνεις κάτι άλλο από ότι έκανες μέχρι σήμερα. Τα ενδιαφέροντα σου αλλάζουν εξαιτίας διαφόρων καταστάσεων στο πέρασμα του χρόνου.

Θα πρέπει να αναγνωρίσεις ότι οι επιλογές σου μπορεί να αποδίδουν σε μία περίπτωση, ενώ σε άλλη καθόλου. Για να είσαι σε επαφή με την πραγματικότητα και να προωθείς την συνολική σου ευεξία και ευτυχία, πρέπει να αποδεχθείς την πιθανότητα ότι το να αλλάξεις τη γνώμη σου είναι υγιές και φυσιολογικό. Έχεις κάθε δικαίωμα να αλλάξεις τη γνώμη σου.

Απλά πρέπει να είσαι σε εγρήγορση ώστε να διαισθανθείς τη στιγμή που το άλλο πρόσωπο προσπαθεί να σε εμποτίσει με ενοχές επειδή άλλαξες γνώμη για κάτι. Πρέπει να παραμείνεις συνειδητός και να διατηρείς τη νοητική στάση ότι: «δεν υπάρχει κάτι κακό που άλλαξα γνώμη, είναι φυσιολογικό». Ήταν δικαίωμα σου, ήθελες να το κάνεις και το έκανες. Μην ντρέπεσαι γι’ αυτό και μη νοιώθεις ενοχές γι’ αυτό.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: «Δεν πρέπει να κάνεις λάθη. Είναι κακό να κάνεις λάθη και να προκαλείς προβλήματα σε άλλους. Αν κάνεις λάθη πρέπει να νοιώθεις ενοχές. Και επειδή είναι πιθανόν να κάνεις περισσότερα λάθη και να προκαλέσεις περισσότερα προβλήματα, κατά συνέπεια δεν μπορείς να αντεπεξέρχεσαι με επιτυχία σε διάφορες καταστάσεις ή να παίρνεις τις κατάλληλες αποφάσεις, άρα άλλοι πρέπει να ελέγχουν την συμπεριφορά σου και τις αποφάσεις σου έτσι ώστε να μην προκαλείς προβλήματα. Μόνον έτσι θα μπορείς να επανορθώσεις για το κακό που έκανες».

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Κανένας από μας δεν είναι τέλειος. Το να κάνουμε λάθη είναι βασικό συστατικό της υπόστασης μας. Το να κάνουμε λάθη είναι ένα βασικό βήμα για να μάθουμε κάτι και να προχωρήσουμε.

Ιδιαίτερα οι αθλητές έχουν μια πολύ θετική στάση απέναντι στα λάθη. Δεν τα ονομάζουν καν λάθη. Τα ονομάζουν προπόνηση. Χωρίς προπόνηση λοιπόν δεν μπορείς να προχωρήσεις προς το στόχο σου. Το να κάνεις και αποτυχημένες προσπάθειες μέχρι να τα καταφέρεις είναι απαραίτητο βήμα.

Αποδοχή

Όταν δεν αποδέχεσαι ότι τα λάθη είναι απλά λάθη και τίποτε περισσότερο, τότε είσαι ευάλωτος σε χειραγώγηση από άλλους, για τους δικούς τους λόγους.

Αν πιστεύεις ότι το να κάνεις λάθη είναι «κακό» και ότι δεν πρέπει να γίνονται λάθη, τότε εσύ είσαι που επιτρέπεις άλλους να χειραγωγούν τη συμπεριφορά και τα συναισθήματα σου.

Μην νοιώθεις ένοχος επειδή έκανες λάθη, αλλιώς θα συναντάς συχνά τον εαυτό σου χειραγωγημένο από άλλους, κάνοντας αυτά που οι άλλοι θέλουν να κάνεις - έτσι ώστε να σου απαλύνουν τις ενοχές σου.

Υπεύθυνος

Έχεις κάθε δικαίωμα να κάνεις λάθη.

Απλά να θυμάσαι ότι είσαι υπεύθυνος γι’ αυτά. Αν κάνεις ένα λάθος, απλά παραδέξου το και πες:

«Έχεις δίκιο, ήταν χαζό να κάνω αυτό το λάθος και να σου προκαλέσω όλη αυτή την επιπλέον δουλειά. Ναι έκανα λάθος, ναι το λάθος μου σου προκάλεσε σημαντικά προβλήματα, ναι δεν φοβάμαι να το παραδεχτώ. Όπως όλοι, κάνω λάθη κι εγώ».

Να παραδέχεσαι τα λάθη σου ελεύθερα, μετά όμως να τα επανορθώνεις όπου είναι δυνατόν.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: «Πρέπει να έχεις απαντήσεις σε κάθε ερώτηση σχετικά με τις πιθανές συνέπειες των πράξεων σου, επειδή αν δεν έχεις απαντήσεις, δεν αντιλαμβάνεσαι τα προβλήματα που θα προκαλέσεις σε άλλους, άρα είσαι ανεύθυνος και θα πρέπει να ελέγχεσαι».

Παιδική Ηλικία

Υπάρχουν δύο σωστές απαντήσεις σε κάθε ερώτηση. Για παράδειγμα στην ερώτηση, «ποια είναι η τετραγωνική ρίζα του 49;» η μία απάντηση είναι 7, ενώ η άλλη είναι, «δεν ξέρω».

Όταν όμως ήσουν παιδί, όποτε σε ρωτούσαν μια ερώτηση και έλεγες «δεν ξέρω», σε κάνανε να νοιώθεις χαζός που δεν ήξερες, λες και ήσουν υποχρεωμένος να ξέρεις τις απαντήσεις σε όλα όσα σε ρωτούσανε. Αυτό ήταν λάθος.

Αντίθετα, όποτε απαντούσες «δεν ξέρω», θα έπρεπε πολύ απλά να σε ενθαρρύνουν με αγάπη να ψάξεις για να μάθεις, και όχι να σε τιμωρούν.

Σαν αποτέλεσμα των εμπειριών της παιδικής σου ηλικίας, έμαθες να αντιδράς αυτόματα και να νοιώθεις χαζός, αγχωμένος και ένοχος όταν δεν γνωρίζεις την απάντηση σε κάτι που ρωτά κάποιος. Κι έτσι τις περισσότερες φορές αυτόματα αφήνεις αυτόν που σε ρωτά και προσπαθεί να σε χειραγωγήσει να είναι ο κριτής για το ποια είναι η κατάλληλη απάντηση και προσπαθείς να δώσεις μια απάντηση που να ταιριάζει στην «λογική» του, έτσι ώστε να του δείξεις ότι δεν είσαι χαζός.

Παράδειγμα

Μια σύζυγος βρισκόταν σε μια κατάσταση όπου ήταν θύμα χειραγώγησης για πάρα πολλά χρόνια. Αποφάσισε λοιπόν να περάσει από μια ειδική εκπαίδευση που λίγο πολύ περιλάμβανε τις πληροφορίες που αναφέρουμε εδώ, έτσι ώστε να μπορεί να υποστηρίξει με σθένος τα δικαιώματα της.

Ο σύζυγος άρχισε να καταλαβαίνει τις αλλαγές που συνέβαιναν στη σύζυγο του και φυσικά δεν του άρεσαν καθόλου – επειδή σήμαιναν ότι δεν θα μπορεί πια να την χειραγώγει και να την κάνει ότι θέλει, όπως τόσα χρόνια. Προσπάθησε λοιπόν να την κάνει να γυρίσει στην παλιά καλή κατάσταση του θύματος και βρήκε ευκαιρία σε μια λεκτική κόντρα που είχαν και την ρώτησε, «τι νομίζεις ότι θα συνέβαινε σ’ αυτή τη χώρα αν ο καθένας αποφάσιζε να είναι ο ίδιος κριτής του εαυτού του;»

Τι προσπαθούσε ο σύζυγος με αυτή την ερώτηση; Φυσικά να την κάνει να νοιώσει άσχετη που δεν θα γνώριζε την απάντηση και άρα ανίκανη να παίρνει αποφάσεις για τον εαυτό της.

Η σύζυγος, όμως, του απάντησε απλά, «δεν ξέρω, τι θα γινότανε;»

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Δεν είσαι υποχρεωμένος να γνωρίζεις όλες τις απαντήσεις. Αν δεν ξέρεις, απλά θυμήσου ότι έχεις το δικαίωμα να πεις, «δεν ξέρω».

Όταν αντιμετωπίζεις μια τέτοιας μορφής χειραγώγηση, δεν χρειάζεται να γνωρίζεις τι θα συνέβαινε αν…

• Κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει.
• Κανένας δεν μπορεί να γνωρίζει οποιαδήποτε επακόλουθα που πιθανόν να εμφανιστούν κάποια στιγμή.

Αν αυτός που θέλει να σε χειραγωγήσει θέλει να κάνει υποθέσεις για το μέλλον, άφησε τον να κάνει υποθέσεις. Αυτά που θα σου πει θα είναι απλά υποθέσεις.

Να είσαι σε εγρήγορση έτσι ώστε να διαισθανθείς πότε ένα άλλο πρόσωπο προσπαθεί να σε κάνει να νοιώσεις χαζός επειδή δεν γνωρίζεις την απάντηση σε μια ερώτηση που σου κάνει.

Δεν είναι λάθος να μην γνωρίζεις την απάντηση και δεν είναι κάτι για το οποίο πρέπει να ντρέπεσαι.

Έχεις κάθε δικαίωμα να μην γνωρίζεις όλες τις απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: «Οι άνθρωποι με τους οποίους σχετίζεσαι πρέπει έχουν καλή γνώμη για σένα, αλλιώς έχουν δικαίωμα να σε εμποδίσουν από το να κάνεις οτιδήποτε. Χρειάζεσαι τη συνεργασία τους για να επιβιώσεις. Είναι πολύ σημαντικό να τους αρέσεις».

Και επειδή θέλουμε να αρέσουμε, τείνουμε να μπερδεύουμε την απλή επιθυμία να αρέσουμε με την ανάγκη να αρέσουμε. Είναι ένα πράγμα να επιθυμούμε να αρέσουμε και άλλο πράγμα να μας είναι απαραίτητο να αρέσουμε.

Εξάρτηση

Συνεπώς, όταν κάποιος σε απειλεί – λεκτικά ή σιωπηρά – ότι δεν θα του είσαι πλέον συμπαθής, αρχίζεις να αγχώνεσαι. Και αυτό δημιουργείται μόνον επειδή σου είναι αναγκαίο να αρέσεις. Αν δε σου ήταν, τότε δεν θα σε ένοιαζε που κάποιος δεν σε συμπαθεί και δεν θα δρούσες με τέτοιο τρόπο που να έδειχνες ότι εξαρτάσαι από τη συμπάθεια του, ούτε και θα είχες κανένα ιδιαίτερο άγχος γι’ αυτό.

Αν εσύ παρόλα αυτά δράσεις όπως επιθυμεί ο χειραγωγός σου έτσι ώστε να του αρέσεις, τότε ναι θα του αρέσεις, αλλά με πολύ απλά λόγια αυτός ο τύπος χειραγώγησης είναι ένας στυγνός συναισθηματικός εκβιασμός. Αν υποκύψεις σε αυτόν, σου εγγυώμαι ότι το συγκεκριμένο άτομο θα τον χρησιμοποιήσει εναντίον σου ξανά και ξανά.

Αν πιστεύεις ότι για να μπορέσεις να αντεπεξέλθεις αποτελεσματικά με οποιονδήποτε, χρειάζεσαι πρώτα τη συμπάθεια του σαν αδελφό, αδελφή, ή φίλο, τότε αφήνεις τον εαυτό σου ευάλωτο σε όση χειραγώγηση επιτρέπει η ανάγκη σου να αρέσεις.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Αντίθετα με αυτή την κοινή πεποίθηση, στην πραγματικότητα δεν χρειάζεσαι τη συμπάθεια άλλων για να αντεπεξέλθεις αποτελεσματικά και δυναμικά σε διάφορες καταστάσεις. Σε ισότιμες σχέσεις, η έλλειψη συμπάθειας από κάποιον άλλο δεν επηρεάζει με κανένα πραγματικό τρόπο την ικανότητα σου να επιλύνεις συγκρούσεις ή προβλήματα. Την συμπεριφορά σου δεν χρειάζεται να την συμπαθούν ή να την θαυμάζουν αυτοί με τους οποίους συναλλάσσεσαι, ούτε και χρειάζεται να αγχώνεσαι επειδή μπορεί να μην αρέσεις.

Έχεις κάθε δικαίωμα να είσαι ανεξάρτητος από την συμπάθεια άλλων, πριν καν τους αντιμετωπίσεις. Εάν συνειδητά επιθυμείς να καταλήξεις σε ένα συμβιβασμό μαζί τους έτσι ώστε και οι δύο πλευρές να συμφωνήσουν σε μια τελική λύση του τύπου «κερδίζω-κερδίζεις», αυτό είναι αποδεκτό, αλλά αυτό θα είναι μια συνειδητή απόφαση, όχι μια αυτόματη που να έχει προέλθει από χειραγώγηση.

Απλά να είσαι σε εγρήγορση να διαισθανθείς όταν άλλοι προσπαθούν να σε καταφέρουν να κάνεις κάτι για σου χαρίσουν σε αντάλλαγμα τη συμπάθεια τους. Να είσαι σε εγρήγορση και μην αγοράσεις αυτό που σου πουλάνε.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Πρέπει να ακολουθείς τη λογική επειδή αυτή οδηγεί σε πιο σωστές κρίσεις από τις κρίσεις οποιουδήποτε.

Όταν εμπλέκεσαι σε μια κόντρα με κάποιο άλλο άτομο για ένα θέμα και το άλλο άτομο χρησιμοποιεί εκλεκτικά τη «λογική» για να σε πείσει ότι είσαι λάθος, συνήθως τα καταφέρνει.

Γιατί;

Λόγω του βαθιά ριζωμένου σεβασμού που έχεις για τη «λογική». Σε έχουν μάθει ότι πρέπει να ακολουθείς τη «λογική» γιατί αυτή παίρνει καλύτερες αποφάσεις από οποιονδήποτε.

Λογική

Όμως, δεν είναι όλα τα λογικά επιχειρήματα αληθινά, ούτε και μπορούν οι λογικοί συνειρμοί να προβλέψουν τι θα συμβεί σε κάθε περίπτωση.

• Συγκεκριμένα, η «λογική» δε βοηθάει και πολύ όταν έχεις να κάνεις με τα θέλω άλλων ή δικά σου, με συναισθήματα, ή συναισθηματικά κίνητρα. Συχνά έχουμε συγκεχυμένα συναισθήματα για διάφορα πράγματα ή ανθρώπους. Και ανάλογα με την ώρα ή το χώρο που βρισκόμαστε μπορεί να βιώσουμε τα συναισθήματα μας σε διαφορετική ένταση κάθε φορά. Μπορεί επίσης να θέλουμε διαφορετικά πράγματα την ίδια στιγμή.
• Η «λογική» και οι εκλογικεύσεις δεν δουλεύουν και πολύ καλά όταν έχουμε να κάνουμε με τέτοιες «μη λογικές» γκρίζες ζώνες της ανθρώπινης υπόστασης μας.
• Οι λογικοί συνειρμοί επίσης δεν έχουν ούτε τη δυνατότητα να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε γιατί θέλουμε αυτά που θέλουμε, ή να λύσουμε προβλήματα που δημιουργούνται από συγκρουόμενα κίνητρα που έχουμε.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Με το να είσαι «λογικός», αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι θα λύσεις και το πρόβλημα σου. Σημαίνει αντίθετα ότι περιορίζεις την οπτική σου γωνία στα λογικά όρια τα οποία κατανοείς, ενώ στην πραγματικότητα η λύση στο πρόβλημα σου πιθανόν να βρίσκεται έξω από αυτά τα όρια. Μερικές φορές χρειάζεται να μαντέψεις. Ή να διαισθανθείς.

Να είσαι σε εγρήγορση έτσι ώστε να διαισθανθείς όταν ένα άλλο άτομο προσπαθεί να σε καταφέρει να κάνεις κάτι απλά επειδή είναι «λογικό». Δεν είναι όλες οι λύσεις λογικές και πρέπει να το γνωρίζεις αυτό, αλλιώς θα κάνεις αυτό που λέει επειδή θα σε έχει πείσει για την λογικότητα της εξήγησης του.

Να είσαι σε εγρήγορση και να είσαι έτοιμος να αποφασίσεις εσύ για τον εαυτό σου αν θα ήθελες μια «λογική», συναισθηματική ή οποιαδήποτε άλλη λύση στο πρόβλημα σου.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Αν είναι να ζούμε όλοι αρμονικά, θα πρέπει να είσαι ευαίσθητος στις ανάγκες των άλλων και πρέπει να τις καταλαβαίνεις χωρίς να προκαλείς προβλήματα, αλλά αντίθετα να τους διευκολύνεις να τις μοιράζονται μαζί σου. Εάν χρειάζεται συνεχώς να σου λένε τις ανάγκες τους επειδή δεν καταλαβαίνεις, τότε είσαι ανεύθυνος, αδαής και δεν είσαι ικανός να ζεις αρμονικά με άλλους.

Έτσι μάθαμε ότι υποτίθεται ότι πρέπει να διαβάζουμε τα μυαλά των άλλων και έτσι να τους δίνουμε αυτό που θα ήθελαν να δουν ή να ακούσουν ακόμα και όταν οι ίδιοι δεν το προσδοκούν.

Ο σκοπός πίσω από αυτό το είδος της χειραγώγησης είναι να σε κάνουν να νοιώθεις αδαής επειδή δεν μπορείς να διαβάσεις τα μυαλά τους. Εάν επιτρέψεις άλλα άτομα να αποφασίζουν αυτοί αντί για σένα ότι θα «έπρεπε» αυτόματα να καταλάβεις τι είναι αυτό που τους ενοχλεί, τότε είναι πολύ πιθανόν να θελήσεις να τους εξυπηρετήσεις, ενώ ταυτόχρονα θα κάνεις και άλλα πράγματα για να ανακουφίσεις τον «πόνο» τους ή τον «εκνευρισμό» τους για σένα.

Εάν επιτρέψεις αυτού του είδους τον εκβιασμό, τότε καταλήγεις όχι μόνο να μπλοκάρεσαι και να εμποδίζεσαι να κάνεις τα πράγματα που ήθελες να κάνεις, αλλά να κάνεις κάτι άλλο για να επανορθώσεις επειδή ήθελες να κάνεις αυτά που ήθελες από την αρχή.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Στην πραγματικότητα, μαθαίνουμε αυτά που κάνουμε από εμπειρία, και η εμπειρία με άλλους διδάσκει τους περισσότερους από εμάς ότι δεν καταλαβαίνουμε πάντα αυτό που ένα άλλο άτομο εννοεί ή θέλει. Έτσι όταν δεν καταλαβαίνεις αυτό που το άλλο άτομο εννοεί ή θέλει, έχεις το απόλυτο δικαίωμα να πεις, «δεν καταλαβαίνω».

Να είσαι σε εγρήγορση ώστε να διαισθανθείς πότε κάποιος προσπαθεί να σε κάνει να νοιώσεις ένοχος επειδή δεν καταλαβαίνεις. Δεν είσαι χαζός, απλά δεν καταλαβαίνεις. Και πολλές φορές ο λόγος είναι επειδή δεν γνωρίζεις όλα τα γεγονότα. Στο κάτω-κάτω, γιατί θα έπρεπε να τα γνωρίζεις;

Έτσι, μέχρι που κάποιος να σου εξηγήσει όλα τα δεδομένα ή οτιδήποτε άλλο χρειάζεται, απλά νοιώσε άνετα επειδή δεν καταλαβαίνεις. Είναι σίγουρο ότι θα καταλάβεις κάτι όταν ενδιαφερθείς να το καταλάβεις.

Περιοριστική Πεποίθηση

Περιοριστική πεποίθηση: Λόγω της ανθρώπινης θνητής φύσης σου, έχεις πολλά ελαττώματα και κινείσαι στον χώρο της μετριότητας. Έτσι πρέπει να προσπαθείς να επανορθώνεις γι’ αυτή την θνητή σου φύση, προσπαθώντας να βελτιωθείς, μέχρι να γίνεις τέλειος σε όλα. Όντας βέβαια θνητός, πιθανόν να μην το καταφέρεις, αλλά εσύ παρόλα αυτά πρέπει να συνεχίζεις να θέλεις να βελτιώνεσαι. Και αν κάποιος άλλος σου υποδεικνύει έναν τρόπο με τον οποίο μπορείς να βελτιωθείς, τότε είσαι πραγματικά υποχρεωμένος να ακολουθήσεις τις οδηγίες του. Αν δεν τις ακολουθήσεις, είσαι διεφθαρμένος, τεμπέλης, εκφυλισμένος και ανάξιος και άρα δεν αξίζεις τον σεβασμό κανενός, συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού σου.

Αυτή η πεποίθηση ότι πρέπει συνεχώς να προσπαθούμε να είμαστε καλύτεροι και να βελτιωνόμαστε, μας κάνει ευάλωτους σε συναισθηματική χειραγώγηση. Και αν ρυθμίσεις τον εαυτό σου ότι πρέπει να είσαι τέλειος στα πάντα, έχεις μαθηματικά προγραμματιστεί να διαψευστείς, να απογοητευτείς και να δυστυχήσεις.

Απελευθερωτική Πεποίθηση

Δεν είσαι υποχρεωμένος να νοιώθεις αυτόματα ένοχος απλά επειδή υπονοούν ότι δεν είσαι τόσο καλός όσο θα μπορούσες να είσαι. Δεν πρόκειται ποτέ να είσαι τόσο καλός όσο σε θέλουν να είσαι. H αντίληψη τους για τον καλό άνθρωπο και το όριο που έχουν οι απαιτήσεις τους για σένα, ξεπερνάει τον ουρανό και εκτοξεύεται στο διάστημα.

Το κλειδί για να αντεπεξέρχεσαι με αυτού του είδους τη χειραγώγηση είναι να την αναγνωρίσεις σαν προσπάθεια εμφύτευσης ενοχών και να υπενθυμίσεις στον εαυτό σου ότι δεν μπορείς να είσαι τα πάντα για όλους. Ποτέ δεν θα μπορέσεις να είσαι τέλειος, και γιατί άλλωστε να θέλεις να είσαι; Θα πρέπει να αποδεχθείς τον εαυτό σου έτσι όπως είσαι και θα πρέπει να θέσεις τις δικές σου προτεραιότητες.

Έχεις κάθε δικαίωμα να πεις ότι δεν ενδιαφέρεσαι να είσαι τέλειος σύμφωνα με τον ορισμό του καθενός, συμπεριλαμβανομένου και του δικού σου, γιατί το πρότυπο τελειότητας του ενός είναι πιθανόν να είναι πρότυπο διαστροφής ενός άλλον.

Απλά να είσαι σε εγρήγορση για να διαισθανθείς πότε κάποιος δοκιμάζει να σε καταφέρει να κάνεις κάτι προσπαθώντας να σου εμφυτεύσει ενοχές επειδή δεν νοιάζεσαι αρκετά, ή επειδή δεν φέρεσαι όπως ένα ευπρεπές, κόσμιο και πολιτισμένο άτομο.

Φόρμουλα

Σε διάφορες συνομιλίες στις οποίες ο συνομιλητής σου προσπαθεί να σε καταφέρει να κάνεις αυτό που θέλει και περιμένει από σένα να το αποδεχθείς αυτόματα χωρίς σκέψη, η πιο συνηθισμένη τακτική που θα βιώσεις είναι εκείνη στην οποία σου εκπέμπει κατά τη διάρκεια της συζήτησης τα ακόλουθα μη λεκτικά μηνύματα:

• «Πρέπει να καταλαβαίνεις αυτό που σου λέω. Αν δεν καταλαβαίνεις τότε κάτι δεν πάει καλά με σένα.
• Εάν όντως καταλαβαίνεις τι σου λέω, τότε εάν έχεις έστω και κουκούτσι μυαλό, θα πρέπει «λογικά» να συμφωνήσεις με αυτό που λέω.
• Εάν δεν συμφωνείς, τότε θα πρέπει να είσαι πραγματικά πολύ χαζός, οπότε θα σου το εξηγήσω ξανά και ξανά μέχρι να το καταλάβεις και να συμφωνήσεις.
• Στο τέλος, όταν συμφωνήσεις με αυτό που σου λέω, τότε πρέπει να νοιάζεσαι αρκετά έτσι ώστε να συμμορφωθείς, να συμπλεύσεις με αυτό που σου λέω και να συμπεριφερθείς ανάλογα, όπως κάθε ευπρεπής και πολιτισμένος άνθρωπος που σέβεται τον εαυτό του θα έκανε».

Πρόκληση

Πρέπει να προκαλέσουμε τις βαθύτερες πεποιθήσεις μας, οι οποίες είναι τόσο βαθιά ενσωματωμένες και ριζωμένες στην κοινωνία μας.

Παρόλο που μπορεί να κατανοούμε τι λέει ο άλλος, η κατανόηση αυτή δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμφωνήσουμε ή και να διαφωνήσουμε και δεν έχει καμία σύνδεση με τι θα αποφασίσουμε να πράξουμε.

Ακόμα και αν όντως κατανοούμε τα επιχειρήματα του άλλου τα σχετικά με το γιατί εμείς πρέπει να κάνουμε κάτι και ακόμα και αν όντως συμφωνούμε με αυτά, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συμπεριφερθούμε έτσι όπως μας θέλει να συμπεριφερθούμε. Δεν υπάρχει κανένας απολύτως κανόνας που να λέει κάτι τέτοιο.