Εισαγωγή

Η κινάση ΑΜΡ (ΑΜΡΚ) είναι ένα ένζυμο-αισθητήρας που ανιχνεύει έλλειψη ενεργειακών αποθεμάτων. Με το που ανιχνεύσει έλλειψη ενέργειας, τότε αυτόματα είναι σαν να γυρνάει ένα κλειδί που αλλάζει την κατάσταση από αποθήκευση λίπους, σε καύση λίπους. Είναι γνωστός λοιπόν ως ένας κεντρικός μεταβολικός διακόπτης, καθώς και ως ένας ρυθμιστής λίπους. Με τις ιδιότητες του αυτές ελέγχει επίσης και την γήρανση, καθότι η αύξηση του σωματικού λίπους είναι ένας από τους σημαντικότερους δείκτες γήρανσης.

Σε περιόδους αφθονίας η ΑΜΡΚ παραμένει ανενεργή. Σε περιόδους όμως έλλειψης ανεβάζει στροφές. Καθώς μεγαλώνουμε τα επίπεδα ΑΜΡΚ πέφτουν όλο και περισσότερο και γίνεται όλο και πιο δύσκολο να ενεργοποιηθεί. Παρόλα αυτά μπορούμε να την ενεργοποιήσουμε εμείς κατά βούληση, από την στιγμή που γνωρίζουμε τους τρόπους με τους οποίους ενεργοποιείται:

1+2 Έλλειψη

Ο πιο αξιόπιστος τρόπος ενεργοποίησης του είναι ο ημερήσιος περιορισμός θερμίδων. Ο αισθητήρας διαισθάνεται έλλειψη ενέργειας και ενεργοποιείται.

Η έντονη αναερόβια άσκηση είναι επίσης ισχυρός παράγοντας ενεργοποίησης. Ο αισθητήρας διαισθάνεται έλλειψη των ενεργειακών αποθεμάτων των μυών και πάλι ενεργοποιείται.

3 Ξύδι

Το αλκοόλ επίσης ενεργοποιεί την ΑΜΡΚ. Το σώμα μας αποτοξινώνει το αλκοόλ μετατρέποντας το σε οξικό οξύ, όμως πρέπει να χρησιμοποιήσει ενέργεια για να το μεταβολίσει. Έτσι η ΑΜΡΚ ενεργοποιείται αυτόματα ως ανταπόκριση στο έξοδο αυτό ενέργειας. Όμως πριν το αλκοόλ μετατραπεί πλήρως σε οξικό οξύ, υπάρχει στο ενδιάμεσο στάδιο ένα τοξικό παράγωγο το οποίο λέγεται ακεταλδεύδη, το οποίο είναι γνωστό καρκινογόνο – και αυτός είναι και ο λόγος που η κατανάλωση αλκοόλ έχει βρεθεί να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών καρκίνων, συμπεριλαμβανομένου και του καρκίνου του μαστού, ακόμα και σε ελαφρούς «πότες».

Υπάρχει όμως τρόπος να παρακάμψουμε το στάδιο αυτό και να πάρουμε το οξικό οξύ κατευθείαν. Και δεν χρειάζεται να παρασκευάσουμε κάποιο ειδικό σκεύασμα. Υπάρχει ήδη. Λέγεται ξύδι. Όταν καταναλώνουμε ξύδι, το οξικό οξύ απορροφάται και μεταβολίζεται κατευθείαν, δίνοντας μια φυσική αύξηση της ΑΜΡΚ ακόμα και σε δόση που τυπικά παίρνουμε από ντρέσσινγκ σαλάτας. Το ξύδι έχει βρεθεί ότι προωθεί λιπόλυση, βοηθά στη μείωση της γλυκόζης αίματος, βελτιώνει την λειτουργία των αρτηριών και βοηθά στην μείωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων.

4 Φυτικές Ίνες – Πολυφαινόλες

Το οξικό οξύ είναι επίσης ένας τύπος λιπαρού οξέως βραχείας αλυσίδας το οποίο κατασκευάζεται από τα φιλικά βακτήρια του εντέρου μας, εφόσον αυτά τα ταίζουμε με τροφές οι οποίες περιέχουν φυτικές ίνες και ανθεκτικό άμυλο.

Φυτικές ίνες μπορούμε να βρούμε σε όλο το φυτικό βασίλειο. Ακόμα κι αν καταναλώνουμε την ελάχιστη ποσότητα των 30 γραμμαρίων την ημέρα φυτικών ινών, αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα το έντερο μας να παράγει οξικό οξύ αξίας πάνω από τέσσερεις κουταλιές σούπας ξύδι. Βέβαια μόνο περίπου το 40% απορροφάται στην κυκλοφορία του αίματος, όμως αν τρώμε αρκετές τροφές που περιέχουν φυτικές ίνες, τότε εν δυνάμει έχουμε τη δυνατότητα να προκαλέσουμε ισχυρή επίδραση στα επίπεδα ΑΜΡΚ. Οι τροφές που περιέχουν φυτικές ίνες περιέχουν επίσης πολυφαινόλες που είναι κι αυτές κατευθείαν ενεργοποιητές ΑΜΡΚ.

Και όχι δεν γίνεται να πάρουμε τις φυτικές ίνες σε κάψουλες, όπως πχ το ψύλλιο, επειδή αυτό δεν το τρώνε τα φιλικά βακτήρια μας. Τα συμπληρώματα φυτικών ινών μπορούν να βελτιώσουν την κανονική κίνηση του εντέρου, όμως δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν τα βασικά συστατικά ενεργοποίησης ΑΜΡΚ.

5 Δηλητηρίαση Μιτοχονδρίων

Υπάρχουν μερικές τροφές οι οποίες βλάπτουν την λειτουργία των μιτοχονδρίων κι έτσι μειώνουν την παραγωγή μονάδων ενέργειας ΑΤΡ. Άρα και αυτές οι τροφές ενεργοποιούν την ΑΜΡΚ, όμως δεν προτείνεται να παίρνουμε κάποιες ουσίες για να σαμποτάρουμε την δράση των μιτοχονδρίων μας για να έχουμε οφέλη από αύξηση της ΑΜΡΚ. Αυτές είναι:

• H βερβερίνη η οποία συναντάται στα βατόμουρα (barberries}
• Το μαύρο κίμινο
• Το τσάι ιβίσκου και το τσάι λεμονιού βερβένα
• Κυανιούχα άλατα (το κυάνιο έτσι κι αλλιώς γνωρίζουμε ότι είναι βλαβερό), όπως για παράδειγμα χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα βιταμίνης Β12 η κυανοκοβαλαμίνη)

Υπάρχει επίσης ένα φάρμακο το οποίο λειτουργεί ως δηλητήριο στα μιτοχόνδρια μας και αυτό είναι η μετφορμίνη, το βασικό φάρμακο το οποίο δίνεται σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, πιο γνωστό με το όνομα Glucophage. Όμως αυτό, σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει, φαίνεται να δίνει όφελος (όσον αφορά την ΑΜΡΚ) μόνον σε όσους βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο και όχι σε υγιείς.

6 Νικοτίνη

Η νικοτίνη επίσης αυξάνει την ΑΜΡΚ, όμως όλοι γνωρίζουμε την τοξικότητα της. Όμως η δράση της αυτή εξηγεί γιατί καπνιστές όταν σταματούν το κάπνισμα αρχίζουν να παίρνουν βάρος. Όσον καιρό κάπνιζαν η νικοτίνη ενεργοποιούσε την ΑΜΡΚ και αυτό προωθούσε λιπόλυση και όταν σταματούν το κάπνισμα τα επίπεδα της ΑΜΡΚ πέφτουν και προωθείται λιπογένεση.

Μείωση ΑΜΡΚ

Υπάρχει επίσης και μια ουσία η οποία μειώνει την ΑΜΡΚ. Αυτή είναι το παλμιτικό οξύ, το οποίο είναι κορεσμένο λιπαρό οξύ και υπάρχει κυρίως στο φοινικέλαιο. Απ’ όλα τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, ειδικά το παλμιτικό οξύ έχει ενοχοποιηθεί ότι είναι ιδιαίτερα παθογόνο όσον αφορά το μεταβολικό σύνδρομο, καρδιοπάθειες, καρκίνους, νευροεκφυλιστικές νόσους και φλεγμονές, πολύ πιθανόν λόγω της μείωσης της ΑΜΡΚ που προκαλεί.

Το φοινικέλαιο αντικατέστησε τα τρανς λιπαρά σε κάποιες τροφές, όπως σφολιατοειδείς τυρόπιτες, λουκανικόπιτες, κρεατόπιτες και τυρόπιτες κουρού, υποτίθεται για καλύτερα, όμως τελικά έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις.

Ρυθμιστής Ανάπτυξης

Το ένζυμο mTOR είναι ένας από τους κύριους ρυθμιστές ανάπτυξης. Η ενεργοποίηση του αυξάνει και το μέγεθος των κυττάρων και τον αριθμό τους. Κατά την παιδική ηλικία είναι μια κυριολεκτική μηχανή ανάπτυξης. Μια από τις επιδράσεις του κιόλας είναι ότι αναστέλλει την αυτοφαγία που είναι το κυτταρικό συμμάζεμα και η αναζωογόνηση των ιστών.

Αν συνεχίσει όμως με την ίδια ταχύτητα και μετά την ενηλικίωση, τότε επιταχύνει τη γήρανση. Και το σήμα του mTOR είναι υπέρ ενεργό σε έως και 80% των καρκίνων, όπου παίζει σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της ανάπτυξης του όγκου. Έτσι βάζοντας του φρένο, επιβραδύνει η γήρανση και αυξάνεται η υγεία. Υπάρχει μάλιστα φάρμακο το οποίο αναστέλλει τη δράση του, η ραπαμυκίνη η οποία χρησιμοποιείται ως αντινεοπλασματικό φάρμακο. Παρόλα αυτά οι μέχρι τώρα έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι ακόμα έτοιμα τα πράγματα για να χρησιμοποιηθεί η ραπαμυκίνη ως αντιγηραντικό φάρμακο.

Υπάρχει τρόπος να κατασταλεί η δράση του mTOR χωρίς φάρμακα?

ΑΜΡΚ

Το ΑΜΡΚ μας βάζει σε κατάσταση λειτουργίας εκτάκτου ανάγκης, μερικώς επειδή αναστέλλει το mTOR, μάλιστα με δύο διαφορετικούς μηχανισμούς. ΑΜΡΚ και mTOR μπορούν να ιδωθούν ως το yin και το yang ως ενεργειακοί αισθητήρες και ελέγχου ανάπτυξης. Ανάλογα με την διαθεσιμότητα των τροφών, το ένα πάει πάνω και το άλλο κάτω. Έτσι ο περιορισμός θερμίδων ο οποίος ενεργοποιεί το ΑΜΡΚ, καταστέλλει την δράση του mTOR.

Μάλιστα έχει βρεθεί πιο εξειδικευμένα ότι ο περιορισμός λήψης πρωτεϊνών και ειδικότερα λευκίνης είναι που καταστέλλει την δράση του mTOR (η πρωτείνη ορού γάλακτος είναι που έχει τα μεγαλύτερα ποσοστά λευκίνης). Και όντως έχει νόημα η ενεργοποίηση του mTOR με τη λήψη πρωτεϊνών, επειδή ειδικότερα η λευκίνη είναι που προωθεί κτίσιμο μυών.

Επειδή όμως δεν θέλουμε να μειώσουμε των κτίσιμο των μυών μας για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε ή και να αυξήσουμε την μυϊκή μας μάζα (η μειωμένη μυϊκή μάζα είναι ένας από τους σημαντικούς δείκτες γήρανσης), δεν γίνεται να απενεργοποιήσουμε τελείως την δράση του mTOR. ΑΜΡΚ και mTOR πρέπει να βρίσκονται σε συνεργασία και σε ισορροπία έτσι ώστε και το ΑΜΡΚ να ενεργοποιείται και να προωθεί λιπόλυση και το mTOR να ενεργοποιείται και να προωθεί κτίσιμο μυϊκής μάζας. Ίσως με μικρή αύξηση του ενός κάποιες ώρες της μέρας ή μικρή αύξηση του άλλου κάποιες άλλες ώρες της μέρας.

Τροφές

• Σκόνη ντομάτας μειώνει την ενεργοποίηση του mTOR σε γερασμένα ποντίκια και εκχύλισμα ντομάτας επιβράδυνε το mTOR σε κύτταρα καρκίνου μαστού σε τρυβλία petri στο εργαστήριο.
• Όταν σταυρανθή λαχανικά συναντούν το οξύ του στομάχου σχηματίζεται μια ουσία, η DIM, η οποία έχει βρεθεί ότι καταστέλλει την ενεργοποίηση του mTOR.
• Η σουλφοροφάνη, που επίσης υπάρχει στα σταυρανθή λαχανικά, ειδικά στο μπρόκολο, επίσης καταστέλλει το mTOR.
• Ο καφές και το πράσινο τσάι έχει βρεθεί ότι καταστέλλουν το mTOR.