Ο Τριμερής Εγκέφαλος

Αν και κινδυνεύουμε να υπεραπλουστεύσουμε τα πράγματα, αν θέλαμε να κάνουμε έναν λειτουργικό διαχωρισμό του εγκεφάλου θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αποτελείται από τρία βασικά μέρη:

1. Τον ανώτερο εγκέφαλο, ή φλοιό ο οποίος μας επιτρέπει να εκτελούμε συνειδητές λειτουργίες, όπως να σκεφτόμαστε, να μιλάμε, να συμπεραίνουμε και να δημιουργούμε.
2. Τον κεντρικό εγκέφαλο ή στεφανοειδές σύστημα (λέγεται έτσι επειδή τυλίγεται γύρω από το εγκεφαλικό στέλεχος σαν στεφάνι) ο οποίος στην πλήρη του ανάπτυξη είναι η έδρα της τάσης για δράση, αυτόματα παρακινούμενη από συγκεκριμένα συναισθήματα – σε γενικές γραμμές ο φόβος θα μας ωθήσει να φύγουμε μακριά, ο θυμός να επιτεθούμε και η σεξουαλική διάθεση να ζευγαρώσουμε.
3. Τον κατώτερο εγκέφαλο (ή ερπετοειδή), ή εγκεφαλικό στέλεχος, το οποίο ελέγχει, επίσης αυτόματα, πολλές από τις ενστικτώδεις λειτουργίες όπως ο καρδιακός ρυθμός, η αναπνοή η πέψη και η αναπαραγωγή.

Λογική-Συναίσθημα-Δράση

Σε έναν πιο εξειδικευμένο λειτουργικό διαχωρισμό του ανθρωπίνου εγκεφάλου θα μπορούσαμε επίσης να κάνουμε ακόμα μια κατάταξη σε επίσης τρία βασικά τμήματα – τα δύο είναι περισσότερο γνωστά, το τρίτο όχι τόσο:

• Το πρώτο μέρος είναι το γνωστικό, εδράζεται στο αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου και έχει να κάνει με τη σκέψη, τη νόηση, τη λογική και την ανάλυση.
• Το δεύτερο είναι το συναισθηματικό εδράζεται στο δεξιό ημισφαίριο του εγκεφάλου και έχει να κάνει με τα συναισθήματα, τη φαντασία, τη διαίσθηση, τη μουσική, και την ολιστική αντίληψη των πραγμάτων.
• Το τρίτο μέρος, που δεν είναι και τόσο γνωστό ή ιδιαίτερα διαδεδομένο, εδράζεται στο κεντρικό τμήμα του εγκεφάλου, ή λιμπικό, ή στεφανοειδές σύστημα όπως αναφέραμε πιο πάνω και έχει να κάνει με τη δράση, τον έμφυτο τρόπο δράσης του καθενός.

Η λειτουργία του ανθρωπίνου εγκεφάλου που έχει να κάνει με τη δράση είναι πιο βαθειά ενσωματωμένη από το γνωστικό ή συναισθηματικό κομμάτι του εγκεφάλου. Δεν είναι τόσο βαθειά ενσωματωμένη όσο οι αυτόματες και ενστικτώδεις λειτουργίες της αναπνοής και του καρδιακού ρυθμού του κατώτερου ερπετοειδούς εγκεφάλου αλλά ούτε και απόλυτα συνειδητές όπως οι λειτουργίες του ανώτερου εγκεφάλου.

Πλάτων

Αυτός ο διαχωρισμός και αυτό το τρίτο μέρος του ανθρωπίνου εγκεφάλου – η μελέτη του οποίου είχε μείνει πίσω τον τελευταίο αιώνα –  για τον Πλάτωνα ήταν δεδομένο. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα η φύση της ψυχής είναι τριμερής και αποτελείται από:

1. ένα διανοητικό κομμάτι, το λογιστικό,
2. ένα συναισθηματικό κομμάτι, το θυμοειδές και
3. ένα τρίτο κομμάτι το οποίο ονόμαζε επιθυμητικό και το οποίο είχε να κάνει με τις επιθυμίες της κάθε στιγμής και τον τρόπο δράσης την κάθε στιγμή της ημέρας. Το επιθυμητικό μπορούσε να έχει διαβαθμίσεις που ξεκινούσαν από έμφυτες τάσεις προς δράση, ενώ η ύψιστη έκφραση του ήταν ο έρωτας. Για τον Πλάτωνα η ψυχή δεν ήταν μόνο νόηση και συναίσθημα, ήταν επίσης και ένα διαρκές γίγνεσθαι, μια συνεχής δράση.

Ευτυχώς, πρόσφατα, έρευνες των Gary Goldberg (Temple University School of Medicine) και Antonio R. Damasio (Iowa College of Medicine), έριξαν άπλετο φως και βοήθησαν σημαντικά την κατανόηση του πολύ σημαντικού αυτού τμήματος του εγκεφάλου.

Kathy Kolbe

Αυτό λοιπόν το κομμάτι του εγκεφάλου που σχετίζεται με τη δράση άρχισε να γίνεται πεδίο παρατήρησης και έρευνας τα τελευταία χρόνια με αφορμή ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα που άφησε στην Kathy Kolbe νοητικές δυσλειτουργίες (αδυναμία ανάγνωσης και γραφής σε τέτοιο βαθμό που θεωρητικά την ξαναγύρισε στην παιδική της ηλικία) και έντονα συναισθηματικά σκαμπανεβάσματα εξαιτίας της ανικανότητας αυτής που αναστάτωσε και αποδιοργάνωσε ολόκληρη τη ζωή της. Οι επιπτώσεις του δυστυχήματος αποδιοργάνωσαν τη ζωή της, όμως παρόλα αυτά υπήρχε ένα κομμάτι μέσα της το οποίο παρέμενε σταθερό, ένα κομμάτι το οποίο ούτε η διανοητική βλάβη, ούτε η συναισθηματική ένταση μπορούσε να επηρεάσει: Δεν έχασε ποτέ την ικανότητα της να δρα, να αγωνίζεται και να προσπαθεί να πετυχαίνει στόχους.

Το δυστύχημα απομόνωσε αυτό το «αγωνιστικό» κομμάτι μέσα της και ήταν ένα κομμάτι που δεν ήταν ούτε σκέψη, ούτε συναίσθημα αλλά καθαρή δράση. Αυτό το κομμάτι είχε αντέξει στο χρόνο και είχε παραμείνει αναλλοίωτο παρόλη την αιφνιδιαστική αναστάτωση που είχε αλλάξει τόσες άλλες πτυχές της ζωής της. Είτε ήταν σε διανοητική σύγχυση ή διαύγεια, είτε ήταν χαρούμενη ή λυπημένη, είτε ήταν αισιόδοξη ή απαισιόδοξη και καταθλιπτική, εξακολουθούσε να διατηρεί τον χαρακτηριστικό τρόπο με τον οποίο δρούσε πάντα, τον δικό της προσανατολισμό προς δράση.

KCI

Η Kathy Kolbe λοιπόν, μετά από μελέτες και έρευνα, ανέπτυξε ένα τεστ με το οποίο οποιοσδήποτε μπορεί να προσδιορίσει τον έμφυτο τρόπο δημιουργικής δράσης του, τον τρόπο εκείνο ο οποίος είναι πιο αποτελεσματικός στο να βρίσκει λύσεις, να ανταποκρίνεται σε καταστάσεις, ή να αποτρέπει προβλήματα, τον ιδιαίτερο εκείνον τρόπο που τον βοηθάει να εστιάζει ευκολότερα τη δημιουργική του ενέργεια και μπορεί πιο εύκολα να χειρίζεται αλλαγές. Το τεστ της Kathy Kolbe – το Kolbe Conative Index (KCI) – βοηθάει στην ανακάλυψη και συνειδητή απελευθέρωση της έμφυτης τάσης για δημιουργικότητα που όλοι έχουν.

Οι 4 Τρόποι

Όπως φαίνεται και από τον πίνακα (στην διπλανή καρτέλα) η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών στη χρήση του εργαλείου έχει δείξει ότι υπάρχουν 4 κυριοι τρόποι δημιουργικής δράσης:

• Η αναζήτηση και η εύρεση πληροφοριών
• Η οργάνωση και η αποθήκευση πληροφοριών
• Η αντιμετώπιση αβέβαιων καταστάσεων με πειραματισμούς και ρίσκα
• Η δημιουργία, η μετατροπή ιδεών σε ψηλαφητές μορφές

Οι 4 αυτές βασικές μέθοδοι λειτουργίας είναι πηγές δύναμης οι οποίες πρέπει να βρουν διεξόδους δημιουργικής έκφρασης. Μας εξωθούν να δημιουργήσουμε. Όλοι οι άνθρωποι έχουν μέσα τους και τους 4 τρόπους έκφρασης και δημιουργίας. Όμως ένας (ή το πολύ δύο) είναι έμφυτος στον καθένα. Ο κάθε άνθρωπος είναι περισσότερο αποδοτικός σε έναν (ή το πολύ δύο) από τους τέσσερεις, αυτόν που είναι έμφυτος γι’ αυτόν.

Σχηματικά

Προσδιορισμός

Το πρώτο πράγμα που χρειάζεται να προσδιοριστεί είναι ποιος από τους 4 είναι ο κυρίαρχος τρόπος λειτουργίας για σένα. Η βασική φιλοσοφία είναι ότι είσαι σε μια ομάδα εργασίας 4 ατόμων και πρέπει όλοι μαζί να διεκπεραιώσετε μια δουλειά. Για να μπορέσει αυτή η δουλειά να γίνει υπάρχουν 4 απαραίτητοι ρόλοι και ο καθένας θα πρέπει να διαλέξει σε ποιον από τους 4 ρόλους είναι πιο αποδοτικός. Οι 4 ρόλοι είναι:

1. Να ψάξεις να βρεις πληροφορίες που είναι απαραίτητες για να γίνει η δουλειά
2. Να δράσεις με βάση ένα οργανωμένο πλάνο, ή να οργανώσεις εσύ το πλάνο δράσης
3. Να πάρεις ρίσκα ή να πειραματιστείς έτσι ώστε να ανακαλύψεις στην πράξη πως μπορεί να γίνει καλύτερα η δουλειά
4. Να κάνεις το χειρονακτικό κομμάτι της δουλειάς

Ποιον από τους 4 ρόλους προτιμάς να έχεις; Σε ποιον από τους 4 ρόλους είσαι στο στοιχείο σου και είσαι πιο αποδοτικός;

Παραδείγματα

1 Για παράδειγμα αν ο κυρίαρχος τρόπος δράσης για σένα είναι ο 2^ος, δηλαδή να είσαι οργανωτικός, τότε χρειάζεσαι να σου δώσουν όσο χρόνο είναι απαραίτητος για σένα για να μπορέσεις να είσαι αποτελεσματικός στη δουλειά σου. Αν σου δώσουν ελάχιστο χρόνο δεν θα μπορέσεις να αποδώσεις.

2 Αν ο κυρίαρχος τρόπος δράσης για σένα είναι ο 3^ος, δηλαδή να είσαι καινοτόμος, θα κινητοποιηθείς κυρίως όταν σου δώσουν ελάχιστο χρόνο, για σένα η πρόκληση θα είναι η φωτιά που θα σε πυροδοτήσει πολύ περισσότερο παρά η άνεση χρόνου.

3 Αν ο κυρίαρχος τρόπος δράσης για σένα είναι ο 3^ος, δηλαδή είσαι καινοτόμος και σε βάλουν να ψάχνεις να βρίσκεις πληροφορίες και δεδομένα (1^ος τρόπος), ή να κάνεις τη χειρονακτική δουλειά (4^ος τρόπος), δεν θα μπορέσεις να αποδώσεις στο μέγιστο βαθμό που μπορείς, κι έτσι ούτε η δουλειά θα γίνει όσο καλά μπορεί να γίνει, ούτε κι εσύ θα νοιώθεις συναισθηματικά ολοκληρωμένος από τη δημιουργικότητα σου.

4 Αν ο δημιουργικός τρόπος έκφρασης σου είναι ο 3ος ή ο 4ος δηλαδή είσαι ή καινοτόμος ή δημιουργός και βρεθείς σε περιβάλλον όπου πρέπει να αποδώσεις με τον 1ο τρόπο δηλαδή να αναζητήσεις πληροφορίες – ο τρόπος που κατεξοχήν υπάρχει στα σχολεία – δεν θα αποδώσεις στο μέγιστο δυναμικό σου. Γι' αυτό έχουμε και χαρακτηριστικά παραδείγματα εξαίρετων επιστημόνων όπως ο Thomas Edison που δεν τα πήγαν καθόλου καλά στο σχολείο αλλά παρόλα αυτά διέπρεψαν στις επιστήμες τους.

Στην Πράξη...

Στην πράξη έχει βρεθεί ότι η ελαττωμένη παραγωγικότητα στους χώρους εργασίας οφείλεται ξεκάθαρα στο ότι σε πάνω από το 80% των περιπτώσεων ανατίθενται στους υπαλλήλους ρόλοι διαφορετικοί από τον έμφυτο τρόπο δημιουργικής δράσης τους. Αν η έμφυτη δημιουργική δύναμη των υπαλλήλων είναι διαφορετική από τον ρόλο που τους ανατίθεται, αυτό στην πράξη αποδεικνύεται ένα φοβερό στρες που δεν μπορεί να ξεπεραστεί εύκολα με καμία μέθοδο ελέγχου του στρες. Και αυτό γιατί το στρες αυτό δεν είναι απλά γνωστικό (το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί), αλλά ενσωματωμένο σε ένα βαθύτερο επίπεδο πιο έμφυτο, όπως έχουμε εξηγήσει πιο πάνω. Γι’ αυτό και έχει βρεθεί (από τα δεδομένα περισσοτέρων από 10 εκατομμυρίων συνεντεύξεων του Gallup Organization) ότι λιγότερο από 20% των υπαλλήλων παραδέχονται ότι έχουν τη δυνατότητα να κάνουν στη δουλειά τους αυτό που μπορούν να κάνουν καλύτερα.

Η Λύση

Η λύση στο θέμα αυτό και η πιο ουσιαστική αιτιολογική αντιμετώπιση είναι να δημιουργήσει και να αποδώσει ο κάθε υπάλληλος με τον έμφυτο τρόπο δράσης του. Μόνον τότε θα νοιώθει ικανοποιημένος από τη δουλειά που έκανε και μόνον τότε θα νοιώθει εσωτερικά ολοκληρωμένος από το έργο που παρήγαγε. Κι έτσι μέσα σε αισθήματα εσωτερικής ικανοποίησης και ολοκλήρωσης, δεν αφήνει καθόλου χώρο για στρες.

Αν γνωρίζεις τον κυρίαρχο τρόπο δράσης σου τότε στο περιβάλλον εργασίας που θα βρίσκεσαι θα επιλέξεις συνειδητά να έχεις τον αντίστοιχο ρόλο - ανεξάρτητα από το επάγγελμα σου. Θα πρέπει να δείξεις στους προϊσταμένους σου με έργα τι μπορείς να κάνεις και να διεκδικήσεις αυτόν τον ρόλο – και για το δικό σου καλό, αλλά και για το καλό και της εταιρείας στην οποία θα εργάζεσαι.

Παραλληλισμός

Θα μπορούσαμε να παραλληλίσουμε το έμφυτο δυναμικό του καθενός με κάτι άλλο που επίσης λίγο-πολύ είναι έμφυτο. Στη διαδικασία της μάθησης κάποιοι είναι οπτικοί, άλλοι είναι ακουστικοί και άλλοι κιναισθητικοί. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι αν υποχρεώσεις έναν ακουστικό τύπο να μάθει με οπτικούς τρόπους μάθησης δεν θα τα καταφέρει τόσο καλά. Με τον ίδιο τρόπο αν υποχρεώσεις κάποιον οργανωτικό να πειραματίζεται και να ρισκάρει, δεν πρόκειται να σου αποδώσει όσο ένας πραγματικός καινοτόμος.

Στην Πράξη η Αυτο-Αξιολόγηση Δίνει Λανθασμένα Αποτελέσματα τις Περισσότερες Φορές

Στην πράξη, όμως, παρόλο που μπορεί να γνωρίζεις τους 4 βασικούς τρόπους δράσης, και μάλιστα με την ανάλυση που έχουμε απεικονίσει στον πιο πάνω πίνακα, δεν είναι πάντα εύκολο να προσδιορίσεις ποιος είναι κυρίαρχος για σένα. Έχει βρεθεί ότι σε πάνω από το 50% των περιπτώσεων η αξιολόγηση που κάνει κάποιος στον εαυτό του ή ακόμα και σε κοντινούς του φίλους σχετικά με τις έμφυτες δυνατότητες που μετράει το τεστ KCI είναι λάθος. Και επειδή ο έμφυτος τρόπος δράσης σου είναι κάτι που παραμένει σχεδόν τελείως αναλλοίωτο σε όλη τη διάρκεια της ζωής σου, το τεστ KCI μπορεί να αποδειχθεί ένα πολύ σημαντικό εργαλείο για σένα.

• Τα τεστ IQ σου λένε τι μπορείς να κάνεις.
• Τα τεστ προσωπικότητας σου λένε τι θέλεις να κάνεις.
• Το τεστ Kolbe A Index μετρά τι κάνεις ή τι δεν κάνεις.

Αποτελείται από 36 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, κάθε μια από τις οποίες έχει 4 πιθανές απαντήσεις. Δεν υπάρχει σωστή η λάθος απάντηση. Εσύ απαντάς ανάλογα με το πώς θα δρούσες φυσικά στην καθημερινότητα σου. Δεν χρειάζεται να παρά-αναλύσεις τις ερωτήσεις. Και δεν πρέπει να αφήσεις κανένα να επηρεάσει τις απαντήσεις σου ή να ερμηνεύσει τις ερωτήσεις αντί για σένα. Διαλέγεις μία απάντηση που σου ταιριάζει καλύτερα, καθώς και μία απάντηση με την οποία είναι η πιο αντίθετη με σένα. Τελικά, ανάλογα με τις απαντήσεις που θα δώσεις, τα συνολικά αποτελέσματα δείχνουν ποιος είναι ο κυρίαρχος τρόπος δράσης σου (από τους 4 δημιουργικούς τρόπους δράσης που αναφέραμε πιο πάνω). 

Που Μπορείς να Κάνεις το Τεστ

Τις ερωτήσεις του τεστ KCI μπορείς να τις βρεις μεταφρασμένες στα ελληνικά στο έγγραφο The Kolbe A Index Test. 

Αφού τις απαντήσεις πήγαινε στην ιστοσελίδα της Kathy Kolbe (Take the Kolbe A™ Index) και απάντησε στο αγγλικό ερωτηματολόγιο που βρίσκεται εκεί.

Η ιστοσελίδα παρέχει αυτοματοποιημένη αξιολόγηση κι έτσι σε δευτερόλεπτα μπορείς να έχεις τα αποτελέσματα. Για να σου στείλουν τα αποτελέσματα χρειάζεται να πληρώσεις $55.